Page 355 - Multidisipliner Covid 19

COVID-19 Pandemisinde Nörolojik Hastal›klar

içinde yayınlanan olgular, birinci basamak tedavileri kullanan MS
olgularında COVID-19 gelişme riskinda artış veya COVID-19 pozitifliğinde
enfeksiyon şiddetinde artış görülmemiştir. Brownlee ve ark., MS’te
kullanılan ilaçları kategorilere ayırmıştır. Birinci basamakta kullanılan
ilaçların pandemi sürecince devam edilmesinin veya yeni tanı alanlarda
başlanmasının güvenli olduğu; MS tedavisinde oldukça etkin olduğu
bilinen natalizumab tedavisinin de aktif MS hastalarında COVID-19’u
kötüleştirmeyeceği bilgisi ile rahatça başlanabileceği veya devam edileceği,
ani kesilmesinde MS aktivitesinin geri geleceğine vurgu yapmıştır. İkinci
basamak tedavide kullanılan etkili bir ilaç olan fingolimodun pandemi
sırasında riskli olabileceği, pandemi sırasında başlanmamasının tercih
edilmemesi, kullanmakta olan olgularda geri çekilmesinin yaratacağı
sorunların hasta ile doktorun tartışılıp ortak karar verilmesi önerilmiştir.
Alemtuzumab, rituksimabi okrelizumab ve kladribin başlanması planlanan
MS olgularında ertelemeye gidilmesi, bunların pandemi sırasında yüksek
riskli, ofatumumab ve siponimodun da pandemide başlanmasının risk
taşıdığı bildirilmiştir (36).

Coles ve ark, İtalyan Nöroloji Derneği ve enfeksiyon hastalıkları
uzmnalraının da önerilerini dikkate alarak pandemi sırasında MS’in kısa
vadede yönetimi hakkında kılavuz yayınlamıştır. Bu kılavuzda MS
olgularının özellikle birinci basamak tedavi veya fingolimod veya
natalizumab ile tedavilerine devam etmeleri, ilaçlarının kesmenin onları
atak riski ile karşı karşıya bırakacağı, okrelizumab, alemtuzumab,
rituksimab veya kladribin başlanmasının ertelenmesi, okrelizumab,
alemtuzumab veya kladribinin önceki dozları verilmiş ve pandemi sırasına
tekrar doz almaları gerekirse bu dozun 6-12 ay ertelenmesi, mitoksantron,
alemtuzumab ve hematopoietik kök hücre nakline pandemi sırasında
başlanmaması, pandemiye denk gelen doz şeması olursa durdurulması,
bunları almış olguda COVID-19 gelişirse de tedavinin durudurulması,
tüm bunların hastanın klinik durumu, yaşanan atağın ciddiyeti göz önünde
bulundurularak yapılması önerilmiştir (37).

İtalyan Nöroloji Derneği’nin pandemi sırasındaki MS önerilerine göre
uzun sürecek pandemide MS olgularının ele alınışı konusunda noksan
olduğuna vurgu yapan Giovannoni ve ark, pandemi sırasında endişe ile
nörologların MS olgularının tedavilerinde değişim kararı almalarının

354