Page 667 - Multidisipliner Covid 19

COVID-19 ve Dijital Sa¤l›k

nedeniyle; hastalığın önemsenmediği, zarar verici tedavi yöntemlerinin
ya da önlemlerin uyguladığı bir süreç de görülmüştür (47).

Tanı ve Takip

Aslında birçok ülkenin kullandığı erken tanı sistemi ile temaslı takibi
sistemi ve hasta takip sistemleri bir arada entegre olarak ilerlemektedir.
Birçok ülkede takip uygulamaları ile kişilere pozitif biriyle temas ettiği
bilgisini iletilerek izleme almakta ve yine uygulamalar aracılığıyla
semptomlarını sağlık otoritelerine iletmeleri sağlanmaktadır. Ek olarak
test yaptırmak amacıyla kendisindeki bulguları sorgulatmak isteyen kişiler
için geliştirilen telefon uygulamaları, web tabanlı uygulamalar ya da
danışma hatları ile hangi durumlarda test yaptırmaları gerektiğinin, sağlık
kurumuna başvurmadan önce belirlenmesini sağlanarak gereksiz yere
sağlık kurumlara başvurmalarının önüne geçilmeye çalışılmıştır (40, 41,
44). Çin’de COVID-19’a yönelik internet hastaneleri kurulmuş buralarda
uzaktan halka hizmet verilmesi amaçlanmıştır (48).

Tanı aşamasında hastanelerde iş gücü artmış hekimlere yardımcı olabilecek
yapay zekâ temelli uygulamalar geliştirilmiştir. Hastalardan elde edilen
radyolojik görüntülerin dijital olarak incelenmesiyle tanı koyulmasında
yardımcı olarak sistemler oluşturulmuştur (43, 49, 50). Laboratuvar
bulguları, semptomlar gibi birçok bilginin birleştirilmesiyle hastanın hangi
klinik evrede olduğunu belirleyen ve ulusal kılavuza göre yapılması
gereken tedaviyi belirten klinik destekleyici sistemler de üretilmiştir (43,
51). Triaj alanında da semptom sorgulayan uygulamalarla, sağlık perso-
nelinin hasta ile teması en aza indirilmeye çalışılmış, dijital muayene
araçlarıyla da muayenelerin de bir kısmı hasta ile birebir temas olmadan
yapılabilmesini sağlamıştır (43, 52).

Epidemiyolojik Modellemeler ve İncelemeler

Epidemiyolojik modellemelerde aslında birden fazla yöntem tercih
edilebilmekte ya da bir arada kullanılabilmektedir. En temel kullanılanlar;
temaslı takip sistemlerinden elde edilen verilerin değerlendirilmesi, yapay
zekâ ve makine öğrenme temelli modellemeler ve sağlık sistemi içindeki
hem takip, hem çevrimiçi semptom bildirimleri, GSM ve GPS bilgilerinden

666