Page 669 - Multidisipliner Covid 19

COVID-19 ve Dijital Sa¤l›k

ve anti-virallerin kombine tedavilerine ilişkin sonuçları “The Lancet”te
yayınlanmış (58–60) ve bu gibi araçların COVID-19 tedavisinin bulun-
masında bilimsel veri oluşturmadaki katkısı da somut şekilde gösterilmiştir.

COVID-19 Dışı Hastalıklarda Tele-sağlık

COVID-19 salgını sonrasında rutin sağlık hizmetlerinin sürdürülebilmesi
için tele-sağlık, özellikle içlerinden video-konferans sistemi ile yürütülenler
bulaş riskini azaltmak amacıyla birçok ülkede teşvik edilerek, imkânları
genişletilmiştir (61, 62). Amerika Birleşik Devleti (63–65), Birleşik Krallık
(62, 66), Çin (48, 50) bunlara örnek ülkelerdendir.

Tele-sağlık hizmetine geçilmesi tabii ki de çok kısa sürede olabilecek bir
durum olmayıp, bir altyapı gerektirmektedir. Uygun dijital altyapının
olmaması Skype, zoom gibi şirketleri kullanmaya yöneltmekle birlikte bu
durumda hastaların kişisel bilgilerine ilişkin güvenlik riskleri doğa-
bilmektedir (61). COVID-19 dışı hastalıklardan bu süreçte belki de tele-
sağlık hizmetleri ile en yoğun yürütülen hizmetlerden biri mental
hastalıklara ilişkin tele-sağlık hizmetleri olmuştur (41, 67). COVID-19
sonucu birçok farklı alanda tele-sağlık tecrübeleri elde edilmiş, bunların
birleşmesiyle de ileride tele-konsültasyon ve tele-sağlık hizmetlerinin
devamlılığı için temeller oluşmuştur (65, 68-71). Süreçte dijital sistemler
ile COVID-19 dışı hastalıkların tanı, tedavi ve kontrollerinin yürütülebilmesi
salgın sonrasında kronik hastalıklara bağlı mortalite ve morbiditenin
artmasının engellenmesi için oldukça önemli olup, ileriki süreçte rutin
sağlık hizmetlerini askıya alan ülkeler ile etkili şekilde dijital sistemler ile
bunları yönetebilen ülkeler arasında COVID-19 dışı hastalıklara bağlı
mortalite ve morbidite açısından farklar görülmesi mümkündür.

Birçok ülkede yapılanlar bu altı temel başlık altında gruplandırılabilse de
ülkeler arası çok benzer ve çok farklı uygulamalar bulunmaktadır. Süreçte
her ülke kendi sağlık sistemi içine adapte edebileceği şekilde dijital uygula-
maları kullanmaya çalışmış ve dijitalleşmeye ilişkin yeni tecrübeler kazanıl-
mıştır. Birçok yeni başlayan tele-sağlık sistemi ile yürütülen poliklinik
sonucunda uygulayanlar deneyimleri ile kılavuzlar yayınlayarak, belki
de yıllar içinde sağlıkta dijitalizasyonun en fazla akademik olarak değerlen-
dirildiği döneme imza atmışlardır.

668