Page 665 - Multidisipliner Covid 19

COVID-19 ve Dijital Sa¤l›k

Salgın takibi, tanı, ilaç ve aşı araştırmaları, temaslı takibi, bilgilendirme
araçları gibi birçok COVID-19 üzerine doğrudan ilişkili alanda dijital
sistemlerden faydalanılmış, bu esnada yürütülmesi gereken rutin
hizmetlerin aktarılabilen kısmının dijitalleştirilerek tele sağlık sistemi ile
yürütülmesi sağlanarak rutin sağlık ihtiyaçlarının karşılanması sağlanmış,
süreçte gelişen psikiyatrik problemler içi de yine çevrimiçi ya da telefon
aracılığıyla yapılan randevular ile bu alandaki ihtiyaçların da kapatılmaya
çalışıldığı hızlı bir dijitalizasyon sürecine gidilmiştir.

Temaslı Tespiti

Temaslı takibi amacıyla birçok ülke çeşitli veri kaynakları kullanan sistemler
geliştirmiştir (37-43). İsrail, Norveç, Singapur, Avusturya, İzlanda, Kıbrıs,
Çek Cumhuriyeti, Almanya, Polonya, Birleşmiş Krallık, Türkiye gibi birçok
ülkede GPS ve Bluetooth verisi başta olmak üzere farklı bilgi depolama
şekilleriyle (kişilerin telefonlarında toplanan bilgilerin hep kendi tele-
fonlarında kalması ya da kendi istekleriyle merkeze iletilmesi, bilgilerin
merkezde depolanması gibi farklı şekiller) hizmete geçmiş enfeksiyon
takibini sağlamaya yardımcı sistemler vardır. Bunlardan örnek olarak
İsrail’de GPS tabanlı “Hamagen” adlı uygulama, kişilerin hareket rotalarını
takip ederek, son 14 gün içinde COVID-19 pozitif birisiyle temasta bulunup
bulunmadıklarının takibini yapmakta, böylece temas tespiti yapabil-
mektedir. Bu uygulamada bilgilerin tamamı kişinin cihazında belli süre
saklanmakta ve asla cihazdan dışarı çıkmamaktadır. Norveç’te yapılan
uygulama hem GPS hem de bluetooth kullanarak çalışmakta, telefonlardan
elde edilen veri merkezi şekilde toplanarak enfeksiyon kontrolü amacıyla
işlenmektedir, bu uygulama ile toplumda enfeksiyonun yayılmasına ilişkin
girişimlerin faydalarının gözlenmesi ve önlemler kaldırılıp normalleşme
sürecine girilirken de toplumun yakından takibini sağlayabilecektir. Ülkeler
dışında özel şirketler ve kurumlar da COVID-19’a ilişkin takip uygulamaları
geliştirmişlerdir. “Mapy.cz” bunlardan biri olup katılımcılar gönüllü olarak
GPS kayıtları ile takip edilmekte, kişiler hasta olduklarını kendileri
programa bildirerek enfekte birey takibi yapılmasını sağlayabilmekteler.

“COVID Safe Paths” küresel, açık kaynak bir program olup; halk sağlığı
camiası, halk ve büyük topluluklarda salgın eğrisini düzleştirmek amaçla-
rıyla kullanılması için yapılmıştır. “CoEpi” yine benzer şekilde oluşturuluş

664