Page 413 - Multidisipliner Covid 19

COVID-19 ve Endokrin Sistem Hastal›klar›

yayınlanan serilerde COVID-19 nedeniyle ölen hastalarda diyabetin yüksek
oranda eşlik ettiği bildirilmiştir. Bu serilerde mortalite görülen hastaların
%20 ve üzerindeki oranlarda diyabetik oldukları vurgulanmıştır (18,19).
Bu sonuçlarla, diyabet COVID-19 hastalarında sık görülen bir morbidite
ve bağımsız bir prognostik faktördür.

COVID-19’un insülin direncini artırarak ya da Langerhans adacıkları
üzerinde doğrudan etkiyle glisemik kontrolü bozabildiği veya yeni baş-
langıçlı diyabeti indükleyebileceği düşünülmektedir. ACE2 reseptörlerinin
hem egzokrin hem de endokrin pankreasta bulunduğu, pankreas adacıkla-
rında bulunan beta ( ) hücreleri tarafından ACE2’nin eksprese edildiği
bilinmektedir. Pankreas hücrelerinde antijen aracılı immün yıkımının
yanı sıra egzokrin pankreasın virüsle enfekte olması sırasında açığa çıkan
tümor nekrozis faktör-alfa (TNF- ) ve interferon gamma (IF- ) komşu
hücrelerinin yıkımına neden olabilir. Öte yandan COVID-19’da, artan
proinflamatuar sitokinlerin IL-6, IL-1 , TNF- , monosit kemoatraktan
protein (MCP)-1 ve uyarılabilir (inducible) protein-10’un katkısıyla insülin
duyarlılığı azalabilir. Enfeksiyonlar sırasında stres hormonu kortizolün
artışı nedeniyle de insülin direncinin arttığı bilinmektedir (1, 8, 9, 20).

Ayrıca COVID-19’da, pulmoner ACE2'nin aşağı (down) regülasyonuna,
azalmış anjiyotensin II degradasyonuna ve artmış aldosteron sekresyonuna
sekonder hipokalemi görülebilmektedir. Hipokalemi ve tüm diğer faktörler
diyabetik hastalarda glisemik kontrolü kötüleştirebilir. COVID-19’da
diyabetik ketoasidoz görülme sıklığı artmıştır (1, 8).

Pandemi döneminde öz bakımı sağlama, tedavi uygulanması ve sağlık
ünitelerinde hastaların düzenli takibi sosyal izolasyon, dışarı çıkma
kısıtlamaları gibi zorunluluklar nedeniyle kesintilere uğrayabilmektedir.
Bu dönemde diyabet gibi kronik bir hastalığın yönetimi, diyet uyumu,
düzenli egzersiz ve düzenli ilaç kullanımının sağlanması oldukça zor
olabilmektedir. Evde kan glukozu ve özellikle tip 1 diyabetiklerde
hiperglisemi varlığında keton takibi önemlidir. Acil durumlar dışında
(ayak sağlığını tehdit eden diyabetik ayak durumları, görmeyi tehdit eden
retinopatiler, glisemik aciller gibi) rutin kontroller mümkün olduğunca
telefon kontağı gibi yollarla sağlanmalı ve hastaların hastane girişleri ve
kalabalık teması mümkün olduğunca azaltılmalıdır (6, 9, 21).

412