Page 246 - Multidisipliner Covid 19

BÖLÜM 14

antijenik kısımlarını içerdikleri için bu proteinlerin immun sisteme daha
kolay sunulmasını ve immun yanıtın direkt olarak uyarılmasını sağlaya-
bilirler. Ayrıca aşı canlı virus içermediği için etkenin yeniden virülens
kazanma riski de bulunmamaktadır. Bu sayede immun supresif hastalarda
3
kullanılabilir ve görece uzun süreli bağışıklık oluşturabilirler . Subunit
aşılar genel olarak adjuvant ilavesiyle kullanılır ve ağırlıklı olarak hümoral
16
immun yanıtı uyarırlar . Ancak adjuvant kullanımının artışına bağlı
16
olarak istenmeyen etkilerin sıklığında artış yaşanabilir .
COVID-19 hastalığına karşı kullanılacak subünit aşıların içeriğinin başlıca
2 formatta hazırlanabileceği değerlendirilmektedir. Bunlardan ilki virus
benzeri partiküller (virus-like particules, VLP) olup adjuvanta ihtiyaç
duyulmadan immunojenik yanıtı uyarabilecek kadar 3D virus benzeri
16
yapıda antijen kopyasını taşırlar . Bir diğer subünit aşı yaklaşımı ise
SARS-CoV-2 virusunun spike (S) glikoproteinini antijen olarak kullan-
maktadır. Bu yaklaşımda genel olarak S proteininin tamamı veya reseptör
bağlanma bölgesinin (RBD) rekombinant olarak çoğaltılması ve aşı antijeni
olarak kullanılması hedeflenir. Nitekim aşı çalışmaları başladıktan sonra
birkaç ay içerisinde S proteinin trimerik formu ve RBD bölgesini kapsayan
20
virus benzeri immunojenik nano partiküller üretilebilmiştir . Günümüzde
farklı patojenlere karşı rekombinant protein tabanlı aşıların geliştirilerek
lisanslanmış olması, bu kategorideki COVID-19 aşıları için başarı potan-
siyelinin olabileceğini göstermektedir.

3.4. Nükleik asit aşıları

Nükleik asit aşılarında da, subünit aşılara benzer şekilde immunojenik
epitop olarak hedef patojenin spesifik proteinleri seçilir, ancak bu proteinler
ya plasmid DNA ya da RNA dizini olarak geliştirilir. Bu kategorideki
aşılar antijen manipülasyonunda kolaylık sağlamaktadır. Bu tip aşıların
geliştirilmesinde de genel olarak S proteinini kodlayan gen bölgeleri temel
alınır. Direkt olarak virusla çalışılmadığı için üretim ve aşı hazırlama
10
aşamaları daha güvenli ve kolay görülen bu aşılardan özellikle RNA
aşıları için liposom içerisine kapsülleme (enkapsülasyon) gibi nükleik asit
16
degradasyonunu önleyecek teknolojiler de geliştirilmiştir . Sentetik
DNA’nın sıcaklık değişimlerinden çabuk etkilenmemesi de bu tip aşıların
dağıtımında kolaylık sağlayabilir .
21

245