Page 109 - Multidisipliner Covid 19

Enfeksiyon Hastal›klar› Uzman› Gözünden COVID-19 SSS ve Nörolojik Tutulum

mononükleer hücre infiltrasyonu gibi histopatolojik olarak kraniyal
tutulumun olduğu ispatlanmıştır (9-12).

COVID-19 enfeksiyonunun oluşturduğu tüm klinik tabloların açıklanmaya
çalışıldığı bugünlerde merkezi sinir sistemini etkiler mi? nöroinvaziv
midir? soruları gündeme gelmeye başlamıştır. SARS-CoV2’nin yüksek
oranda homoloji gösterdiği SARS-CoV, MERS-CoV ve diğer koronavirüslere
ait gözlemlere, salgın döneminde yapılan otopsilere, histopatolojik
değişikliklere ve bildirilen olgu sunumlarına, klinik tecrübelere dayanarak
nöroinvaziv olabileceğini düşünebiliriz (13, 14).

Ayrıca asemptomatik taşıyıcılardan, ciddi pnömoniden, çoklu organ
yetmezliğine kadar farklı klinik tablolarla karşımıza çıkan COVID-19
hastalarında görülebilen koku duyusunda azalma olması bile tek başına
nörolojik tutulumun habercisi olabilir (15).

SARS-CoV2’nin MSS’ne nasıl ulaştığı henüz kesin olarak bilinmemekle
birlikte, diğer viral etkenlerden yola çıkarak hematojen ya da periferik
nöronlarla ulaştığı düşünülmektedir. Viremi ile seyreden enfeksiyonlarda
kan-beyin bariyerindeki endotel hücreleri ya da koroid pleksustaki kan-
beyin omurilik sıvısı bariyerindeki epitel hücreleri virüsle enfekte olur,
ortama salınan sitokinlere bağlı kan-beyin bariyerinin geçirgenliğinde
artış olabilir ve sonuçta ensefalit, menenjite yol açabilir. Ancak SARS-
CoV2’nin MSS’ne hematojen yol ile geçebildiğine dair henüz bir kanıt
yoktur. Bu tezi savunmak için daha fazla veriye ihtiyaç vardır (6).

Aslında nörotropik virüsler, duyusal ya da motor nöronları invaze ederek,
retrograd ya da antegrad nöral transport ile MSS’ne geçebilirler. Bazı
kraniyal (olfaktör sinir, trigeminal sinir, glossofarengeal sinir, vagus siniri)
ya da periferik sinirlerle virüsün retrograd aksonal transportu ile MSS’ne
ulaşabileceği varsayılmaktadır.

Olfaktör sinir solunum yolu virüslerinin MSS’ne ulaşması konusunda en
çok suçlanan nöral yoldur. Burun mukozasının bir parçası olan olfaktör
mukozada bulunan olfaktör sinir aracılığıyla geçtiği düşünülmektedir.
Olfaktör mukozada yer alan ACE-2 reseptörler aracılığı ile hücreye tutunan
virüsün burada çoğaldığı, enflamasyona ve lokal sitokin fırtınasına yol

108