Page 623 - Multidisipliner Covid 19

Psikiyatri Aç›s›ndan COVID-19

psikolojik etkisini orta veya şiddetli olarak derecelendirdiği; %29'unun
orta şiddette ya da şiddetli anksiyete belirtileri bildirdiği; ve %17'sinin
orta şiddette ya da şiddetli depresyon belirtileri gösterdiği bildirilmiştir (6).
Bu çalışmanın verileri, gerek pandemi gerek karantina ve diğer kısıtla-
maların, sağlıklı bireyler üzerindeki etkilerini özetlemektedir.

Bu belirtilerin çoğu, stres düzeyinde artış, kaygı artışı ve gerek sevilenlerin
gerekse günlük yaşam özgürlüğünün kaybına karşı gelişen yas reaksi-
yonuyla da ilişkilidir. Pandemi sırasında değişen sosyal dinamikler ve
stigmatizasyon nedeniyle alışılmış sosyal destek sistemlerinin çoğu yetersiz
hale gelir. Bu destek eksikliğinin üzerine ölen sevdiklerine veda edememek
ya da inanç ve kültür gereği uygulanan törenleri uygulayamamak gibi
travmalar da eklendiğinde yas, doğal seyrinden çıkarak komplikasyonlu
hale dönüşebilir. Sevdiklerini kaybedenler, bu pandeminin beklenmedik
başlangıcı ve yıkıcı etkileri göz önüne alındığında doğal yas sürecini
yaşayamayabilirler. COVID-19 nedeniyle gerçekleşmiş ölümlerde ek tecrit
zorunluluğunun olması ve cenaze hizmetleri ve sonrasında gerçekleşen
taziye geleneklerinin uygulanamaması durumu daha da zorlayıcı hale
sokar. Ancak bir taraftan pandeminin yarattığı yaşamsal risk de devam
etmektedir. Bu travmalar bitmeden, travma etkilerinin ne olduğu da net
biçimde ortaya çıkmayacaktır. Bu nedenle pandeminin etkisini azalttığı
ve dolayısıyla birincil tehdidin azaldığı önümüzdeki aylarda daha fazla
patolojik yas ve uyum bozukluğu ile karşılaşacağımız tahmin edilmektedir
(7). Bu tahminle uyumlu biçimde, 2003 yılında Hong Kong'da SARS salgını
yaşayan 90 kişiden üçte birinin SARS'dan ancak 30 ay sonra, başta travma
sonrası stres bozukluğu ya da depresyon olmak üzere en az bir psikiyatrik
bozukluk tanısı aldığını bildirilmiştir (8).

Ölüm sadece kaybedilen kişinin yakınlarının acı çekmesine neden olmakla
kalmaz, aynı zamanda terminal hastaya destek sağlamak için orada olan
sağlık çalışanları için patolojik yas şeklinde sekel bırakabilir. Ölümlerin
bu etkilerini daha insani biçimde yaşayabilmek için hasta ve ailesi ile
iletişimi yönetmekten sorumlu ruh sağlığı profesyonellerinin aktif biçimde
sürece katılması tavsiye edilebilir. Acı çekenler için sakin, empatik bir
tutum, aktif dinleme ve destekleyici bakım çok yardımcıdır (9).

Sosyal izolasyon özellikle yaşlı, düşük gelir seviyesine sahip aileler veya

622