Page 134 - Multidisipliner Covid 19

BÖLÜM 08

hastalıkta karaciğer tutulumunun daha ziyade ilaç ilişkili ve sitotoksisiteye
bağlı olduğunu iddia etmişlerdir (12). Bu durumda kolanjiositlerdeki
ACE2 reseptörü varlığı dışkıdaki viral dökülmeyi de açıklamaktadır.
Ancak daha önce bahsettiğimiz çalışmalara bakınca bir çalışmada karaciğer
fonksiyon bozukluklarının % 20,75 hepatosit tipi, % 29,25 kolestatik tip,
% 43,4 miks tiptir, diğer çalışmada ise çoğunlukla hepatosellüler tip, sadece
%2,6 kolestatik tiptir (4, 7). O halde, tek başına virüsün kolanjiositlerde
ACE2 reseptörlerine bağlanması bu tabloları açıklamamaktadır. Bir diğer
olasılık, sistemik viral enfeksiyonlar KCFT’de geçici artış yapabilir.
“Bystander hepatit” olarak tanımlanan bu tabloda karaciğer fonksiyonunda
baskılanma olmaz, ancak dolaşan sitokinlere bağlı olarak genel immün
aktivasyon veya enflamasyonun sonucu olarak KCFTartabilir. Yine de
karaciğer hasarından virüsün tek başına sorumlu olmadığı söylenilebilir.

Çalışmalardaki farklı oranlara dikkat edilirse ilaç toksisitesi de nedenler
arasında sayılabilir. Sık kullandığımız favipravir ile ilgili bu konuda bir
veri henüz mevcut değil. Genel olarak favipravir CYTP450 mekanizmasını
etkilemez, hepatositlerde vakuolizasyona neden olabilir. Karaciğer
fonksiyon testlerinde bozukluk yapabilir. Bizim de hastalarımızda favipravir
kullanımı ile KCFT değerlerinde geri dönebilen artışa dair gözlemlerimiz
oldu. Bazı ülkelerde sık kullanılan remdesivir tenofovire benzer yapıdadır.
Bilinen ilaç etkileşimi yoktur. ALT yüksekliği yapabilir. Sirozda deneyim
olmasa da kronik hepatit B ve C tedavisinde kullanılabildiği göz önüne
alınabilir. Ancak yayınlarda remdesivir ile KCFT yüksekliğinden
bahsedilmektedir. ABD’deki ilk 12 hastalık bu seride, 7 hasta pnömoni
nedeni ile hastanede takip edilmiş, remdesivir alan 3 hastada bu tedavi
ile KCFT yüksekliği gözlenmiştir. Hastanede yatırılan 7 hastanın AST
değerleri ortalama 129 U/L (46-190 U/L), ALT değerleri ortalama 136 U/L
(66-389) arasındadır. Yedi hastadan 3’ünde ortalama 14. günde (6-23 gün)
ALP’de hafif artış (>115 U/L) izlenmiştir.Total bilirubin ve PT zamanında
uzama saptanmamıştır (13). Başka bir seride remdesivir alan 53 hasta
değerlendirilmiş, hastaların %23’ünde karaciğer enzimlerinde yükseklik
saptanmış, 2 hastada remdesivir kesilmek zorunda kalınmıştır (14).

Antiviral ajanlar arasındaki lopinavir/ritonavir için %2-10 arasında
hepatotoksisite bildirilmiştir (15). Klorokin kullanımı için G6PDH eksikliği
araştırılmalıdır. Karaciğerde metabolizma olmasına rağmen, ALT yüksekliği

133