Page 137 - Multidisipliner Covid 19

Enfeksiyon Hastal›klar› Uzman› Gözünden COVID-19 Hastal›¤› ve Karaci¤er

yapılmalıdır. Bunun yapılmasının zor olduğu durumlarda farklı hastaneler
seçilerek, oradaki uzmanlar ile iletişime geçilebilir (20, 21)

Yoğun bakım koşullarına ihtiyaç ve salgın sırasında kısıtlılık, kullanılacak
immune supressanların riski artırma olasılığı nedeni ile karaciğer naklinin
acil veya çok gerekli olgulara yapılması önerilir. Nakil yapılacaksa hem
donor, hem alıcı SARS COV-2 için test edilmelidir (20).

Karaciğer hastalıklarında COVID-19 hastalığı tedavisi sırasında kullanılan
ilaçların kendi yan etkilerinin dışında, immünsupressif ajanlarla etkileşimi
de önemlidir. Alkol tüketimi olmayan siroz hastalarında 2-3 g/gün
asetoaminofen dozu güvenlidir. Daha fazlasından kaçınılmalıdır. Non
steroidal antienflamatuvar ilaçlar siroz ve portal hipertansiyonu olanlarda
uygulanmamalıdır. Steroid alan hastalarda tedavi aniden kesilmemeli,
ancak mümkün olan en düşük dozda kullanılmalıdır. Otoimmün karaciğer
hastalığı, nakil hastası olanlarda alevlenme olmaması, hastaneye yatış
gerektirmemesi için immünsupressif doz azaltılmaması önerilir. Bu
hastalarda immünsupressif tedavilerin COVID-19 hastalığı sırasında
sitokin fırtınasından koruduğunu iddia ederek, hafif seyredebileceğini
belirten çalışmalar da mevcuttur (22, 23). Ancak ciddi COVID-19 olmayan
olgularda kinaz inhibitörlerinden vazgeçme ya da dozunu düşürme kararı
olguya dayalı olarak alınmalıdır. Azotiopürin veya mikofenolat dozu
lenfopeni veya solunumda bozulma durumunda azaltılabilir (24). Karaciğer
nakli sonrası kalsinörin ve/veya mTOR inhibitörlerinin doz ayarı COVID-
19 için başlanan tedaviye göre yapılmalıdır. Siklosporin, takrolimus,
sirolimus gibi ilaçların düzeyleri özellikle klorokin, azitromisin,
lopinavir/ritonavir gibi ilaç alanlarda takip edilmelidir.

COVID-19 hastalığı ayrıntıları yeni öğrenilen bir hastalıktır. Olgular
çoğaldıkça, deneyimler arttıkça ve çalışmalar yayınlanmaya başladıkça
bilgiler daha netleşecektir. Karaciğer tutulumu COVID 19 hastalığında sık
görülen, ancak etyolojisi net belli olmayan bir durumdur. Viral tutulumdan
daha ziyade ilaç toksisitesi, sitotoksisite, hipoksiye bağlı gibi görülen bu
durumun dışında altta yatan karaciğer hastalığı olanlarda primer hastalığın
ve COVID-19 hastalığının, sürecinin yönetimi önemlidir.

136