Page 255 - Multidisipliner Covid 19

COVID-19 Afl› Platformlar› ve Güncel Afl› Gelifltirme Çal›flmalar›

bazı bireylerde şiddetli ateş, dispne, kas ağrısı, baş ağrısı ve eklem ağrısı
gibi istenmeyen etkiler bildirilmiştir. Ayrıca 18-60 yaş arası bireylerden
oluşan deneme gruplarındaki yaş dağılımları incelendiğinde; yaşlılarda
SARS-CoV-2’ye karşı aşı aracılıklı yanıtın olumsuz etkilerinin olabileceği
45
de öne sürülmüştür . Bu durum aşılama çalışmalarında hedef kitlenin
ve aşılama stratejilerinin belirlenmesinde dikkate alınması gereken bir
husustur.

9. Sonuç

Üzerinde çalışılan çok sayıda aşı geliştirme projesi olmasına karşın klinik
faz çalışmalarının mevcut pandemide kullanıma yetişip yetişmeyeceği
netlik kazanmamıştır. Bu çalışmaların farklı platformlarda olması ve her
bir platformun kendine göre avantaj ve dezavantajlarının bulunması,
koruma ve aşılama stratejisini belirlemeyi de güçleştirmektedir. Nükleik
asit temelli aşı çalışmalarında oldukça önemli yol kat edilmesine rağmen,
bu güne kadar kullanıma giren lisanslı bir nükleik asit aşısının bulunmaması
mevcut salgında bu kategoride kullanıma sunulacak aşıların olası
istenmeyen etkilerini sorgulama ihtiyacı doğurmaktadır. Bu anlamda
özellikle uzun vadeli etki değerlendirmesi önümüzdeki 10 yıl için
gündemde kalmaya namzet konulardan birisidir. Diğer taraftan klasik
olarak kullanım alanı bulan komple virion aşılarında çözüm bekleyen
soru işaretleri olarak da; olası immunopatoloji ve antikor bağımlı artım
(ABA) mekanizmaları gösterilebilir.

Yakın geçmişten edindiğimiz tecrübelere bakıldığında; 2000’li yılların
başında SARS-CoV-1, 2010’lu yılların başlarında MERS-CoV ve 2020 yılında
COVID-19 gibi farklı coronavirus salgınlarının görülmesi sebebiyle bir
sonraki olası salgına hazırlıklı olunması gerektiği açıktır. Buradan hareketle;
mevcut salgın sonlandığında bile ilaç ve aşı geliştirme çalışmalarına ara
verilmemesi, insan-hayvan-doğal yaşam kesişme alanlarının dikkatle takip
edilerek korunması gerekmektedir.

254