İşyeri hekimliğinin işyerlerindeki zayıflatılan etkisi, torba yasalara eklenen hükümlerle daha da azaltılırken; ortaya çıkan katliam gibi iş kazası ölümleri, işçi sağlığı ve iş güvenliğinin kısmen de olsa yeniden gündem olmasına sebep oldu. Son dönemde işçi sağlığını doğrudan ilgilendiren yasa ve yönetmelik değişiklikleri yapılmıştır. Bu alandaki bir değişiklik önerisi de TBMM’de Komisyon’da görüşülmektedir.
Torba yasa değişiklikleri
İşyerlerinde büyük ölçüde taşeron işçisi olarak hizmet sunmakta olan işyeri hekimlerinin asıl işverene bağlı çalışan olması sağlanmadığı gibi; Torba yasa hükümleriyle, işyeri hekiminin sağlık muayenesi yapmak ve rapor vermek dışındaki görevlerini bütünüyle işverenin yapabilmesine olanak sağlandı.
Diğer yandan, işçilerin sağlık muayenelerinin periyodu işyerinin tehlike sınıfına göre belirlenmekte iken yine bir torba yasa ile yapılan değişiklikle, işin tehlike sınıfına göre belirlenir hale getirildi. Ancak, tehlike sınıfı, yasal olarak, işler için değil işyerleri için belirlenmektedir. İşyerindeki ana faaliyete göre belirlenen tehlike sınıfı o işyerinde yapılan bütün işler/çalışanlar bakımından geçerli kabul edilmektedir. Yapılan değişiklikle, aynı işyerinde çalışanlar arasında yaptıkları işe göre, nasıl yapılacağı belli olmayan tehlike farklılığı yaratılacak; buna bağlı olarak kendilerine sunulacak işçi sağlığı hizmeti değişecektir.
Ayrıca, hemşire, sağlık memuru gibi sağlık hizmeti ekibini oluşturan diğer sağlık personelinin çalıştırılması zorunlu olan işyerleri daraltılmış; işyeri hekiminin çalışma süresinin hesabında çırak ve stajyerlerin dikkate alınmaması da yasayla düzenlenmiştir. Böylece bir yandan sağlık ekibi daraltılıp diğer yandan çalışma süresi kısaltılarak nitelikli hizmet sunulabilmesi için gerekli olanaklar kısıtlanmaktadır.
Yönetmelik düzenlemeleri
İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik ile İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğinde 18 Aralık 2014 tarihinde yapılan değişikliklerle torba yasa ile yapılan değişiklikler yönetmeliklere yansıtılmıştır.
Yönetmelik değişikliğiyle işyeri hekimliği alanında iki önemli değişiklik de yapılmıştır.
Bunlardan ilki, işyeri hekimlerinin en az çalışma sürelerinin artırılmasıdır. İşyerinin tehlike sınıfına göre işçi başına ayda 4/6/8 dakika yerine 5/10/15 dakika olarak belirlenen süreler ne yazık ki ancak 2016 yılında uygulanacaktır.
Yönetmelikle yapılan bir diğer değişiklik ise işyeri hekimlerinin beş yılda bir tâbi tutuldukları yenileme eğitimlerinin kaldırılmış olmasıdır.
Yasa tasarısı
Halen TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonunda görüşülmekte olan bir Tasarı ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının mesleki bağımsızlık içinde görev yapabilmeleri için ek bir güvence tanımlanmıştır. Oldukça yetersiz olmakla birlikte işyeri hekimlerinin ve iş güvenliği uzmanlarının mesleki bağımsızlığının sağlanabilmesi için genel olarak işçilerin sahip olduğu iş güvencesinden farklı bir güvencenin olması gerektiği yönündeki ısrarlı çabamızın karşılık bulmuş olması bakımından önemlidir.
Bu Tasarı ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanına, işverene bildirdiği halde gerekli önlem alınmayan hayati nitelikteki tehlikelere ilişkin olarak Çalışma Bakanlığına bildirim yükümlülüğü getirilmektedir. Bu bildirimin ayrıca işyerinde işçilerin görebileceği şekilde ilan edilmesi de gereklidir. Söz konusu bildirim sebebiyle işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının haklarının kısıtlanması ya da iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde diğer işçilik haklarının yanı sıra bir yıllık ücretinden az olmayan tazminat öngörülmektedir.
Bakanlığa bildirim yapmayan işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının belgesinin ilkinde 3 ay ikincisinde 6 ay süreyle askıya alınacağı; kötüniyetle gerçeğe aykırı bildirimde bulunduğunun Mahkeme kararıyla saptanması durumunda ise belgesinin 6 ay süreyle askıya alınacağı da yine aynı Tasarı’da düzenlenmiştir.
Bu düzenleme, bütün mesleki faaliyeti değil, sadece Bakanlığa yapılan bildirimi güvenceye alması sebebiyle ciddi ölçüde eksiktir. Ayrıca, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının nitelikli çalışma koşulları oluşturulmadan, hayati tehlike yaratan etmenleri mutlaka görmesini beklemek ve aksine tutumu belgeyi askıya alarak cezalandırmak kamusal denetimin eksikliğinden kaynaklanan sorumluluğu işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının üzerine atma gayretinden başka bir şey değildir.
Meclis Komisyonu’nun bu Tasarı ile ilgili görüşmelerinin tamamı Türk Tabipleri Birliği tarafından da izlenmiş; her aşamada işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması için alınması gereken önlemler ve bunların uygulamada etkin bir şekilde yer bulabilmesi için yapılması gereken düzenlemelere ilişkin öneriler yazılı ve sözlü olarak sunulmuştur. Komisyon görüşmeleri 5 Şubat 2015 tarihinde tamamlanmıştır.
Tasarı Meclis Genel Kurulu’nda kabul edildikten sonra Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girecektir.
Ekler/bağlantılar
1)İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası
3)İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği
4)Yönetmeliklerdeki değişikliklere ilişkin bilgi notu
5)İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasında değişiklik öngören torba Tasarı (Alt Komisyon’da kabul edilen hali ve Alt Komisyon raporu)
6)Torba tasarı ile ilgili olarak Alt Komisyon’a sunulan yazılı görüşlerimiz