Aile Sağlığı Merkezlerinde alınan kan numunelerinin saklama ve transferinde uyulması gereken kurallar ve alınan kan numunelerinin termos çantalarda saklanmasının uygunluğuyla ilgili ilimizde çalışan aile hekimleri tarafımızdan bilgi istemiştir. Aile Sağlığı Merkezi Birimlerinde istenen kan tetkiklerinin saklanması ve ideal şartlarda transferinin sağlanması amacıyla İl Sağlık Müdürlüğü’nün ihale sonucu anlaştığı firmanın sağlamakla yükümlü olduğu buzdolapları yeni ihale şartnamesinden çıkartılmış ve sonuç olarak Aile Sağlığı Merkezlerinde numunelerin muhafaza edilmesi için gerekli olan buzdolapları kaldırılmış ve numunelerin termos çantalar vasıtasıyla muhafaza edilmesi uygun görülmüştür.
İlimizde çalışan aile hekimlerinin, numunelerin saklanması, beklemesi ve transferi sırasında yaşanacak sıcaklık değişikliklerinin test sonucunu etkileyebileceğine dair şüpheleri sonucu Odamız tarafından Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya ve Mikrobiyoloji Anabilim Dalları’ndan görüş istenmiş, ayrıca Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Mikrobiyoloji Referans Laboratuavarları ve Biyolojik Ürünler Dairesi Başkanlığı’nın yayınladığı Numune El Kitabı incelenmiştir.
Numune Alma El Kitabı’nın 2.2.18.2) EDTA’lı Tam Kan – EDTA’lı Plazma bölümünün sondan ikinci maddesinde “Numuneler 2-8 °C de saklanmalıdır” yazmaktadır. Ayrıca 2.1) Genel Numune Red Kriterlerinin 8. Maddesinde “Numunelerin gönderilme ve taşınma koşullarına uygun olmadığı durumlarda (soğuk zincir, transport besiyeri ve üçlü paketleme sistemine uyulmadığı durumlar) numunenin laboratuvar tarafından kabul edilmemesi gerektiği belirtilmektedir.
Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanlığı tarafından “Anti HAV IgG, Anti HBC IgM, Anti HBs, Anti HIV, Anti HCV, HbsAg, VDRL-RPR testleri için alınan kan numuneleri, 4 saat oda sıcaklığında 24 saat termos içinde Mikrobiyoloji Laboratuvarlarına ulaştırıldığı takdirde sorun olmayacaktır, daha geç gönderilmelerde kan numunelerinden serumlar ayrımalı ve buzdolabı koşullarında saklanmalıdır” görüşü sunulmuştur.
Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı Başkanlığı ise;
“Aile Sağlığı Merkezleri’nde alınan kan örneklerinin doğru tüplere alındıktan sonra kan sayımı ve Talassemi tarama testi için olanlar hariç ideal olarak 30 dakika, en geç 2 saat içerisinde santrifüj işlemi gerçekleştirilmeli ve plazma/serum ayrılmalıdır, bu bekleme süresi 4 saati aşarsa artık örnekler biyokimyasal testler için kabul edilemez.
Kanların uygun zamanda santrifüj edildiği kabul edildiği takdirde testler oda sıcaklığında (20-25 °C) ve buzdolabı sıcaklığında (2-8 °C) beklemesi gereken testler diye ikiye ayrılabilir. Oda sıcaklığında bekleyebilen örnekler yaz ayları veya odanın fazla ısıtılması gibi durumlarla karşılaşabileceğinden numunelerin bulunduğu oda sıcaklığı takip edilerek gerektiğinde klima ile ortam 20-25 °C’e getirilebilmelidir ya da kan saklama kutularında 2-8 °C’de saklanmalıdır.
Beklemesi için buzdolabı sıcaklığı gerektiren test (Tarama Talasemi, Antistreptolizin O, Romatoid faktör, Beta-hCG, İnsülin, Folat, total PSA, Serbest T4 ve TSH) örnekleri buz kalıpları ile birlikte kan saklama kutularında tutulabilir, saklama kutularının mutlaka sıcaklık kontrolünün yapılması gerekmektedir. Saklama kabının bozulma ihtimaline karşı ilgililerin bir “B” planı olmalıdır.” görüşü sunulmuş ayrıca Aile Sağlığı Merkezlerinde alınan kan numuneleri ile ilgili aşağıdaki tablo tarafımızla paylaşılmıştır. Tabloda sarı renkli olan testlerin 2-8 °C’de saklanması gerekmektedir.
Tüm bu bilgiler ışığında Aile Sağlığı Merkezleri’nden kaldırılan buzdolaplarının yüklenici firma tarafından tekrardan sağlanması gerekmektedir. Buzdolaplarının yerine koyulamaması halinde özellikle soğuk zincir şartlarında saklanması gereken testlerin saklandığı termos çantaların içerisinde sıcaklık ölçer olmalı ve içinde numune bulunan çantaların sıcaklıkları belli aralıklarla ölçülmelidir. Aksi takdirde hastalarımızdan alınan ve uygun koşullarda saklama/nakil yapılamayan kan örnekleri ile çalışılan testlerin sonuçlarının doğru olmaması gibi bir risk söz konusudur.
Yönetim Kurulumuz konuyla ilgili Bursa İl Sağlık Müdürlüğüne başvuruda bulunmuştur.
Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı görüşü için tıklayınız
Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı görüşü için tıklayınız